สืบเนื่องจากการรวบรวมบ้านไม้เก่าที่มีอายุเกิน 50 ปีขึ้นไปในเมืองแพร่
ทำให้ได้พบกับ
นักวิชาการอิสระท่านหนึ่งที่ได้พยายามทำให้บ้านร้างหลังหนึ่ง
บริเวณถนนวิชัยราชา
ซึ่งชาวบ้านเรียกกันว่าบ้านเจ้าโว้ง (วงศ์) ว่ากันว่า
คุ้มวิชัยราชานี้คงจะสร้างมาก่อน พ.ศ. ๒๔๓๔ โดย
เจ้าหนานขัติ (ต้นตระกูลแสนสิริพันธุ์ ) บุตรเจ้าแสนเสมอใจ
เครือญาติของเจ้าน้อยเทพวงศ์ เจ้าหลวงองค์สุดท้าย
ของเมืองแพร่( ๒๓๖๑-๒๓๗๓) และในช่วงวิกฤตการณ์
เงี๊ยวปล้นเมืองแพร่นั้น เจ้าหนานขัติ ซึ่งขณะนั้นดำรง
ตำแหน่งในการดูแลคลังเมืองแพร่ ได้ช่วยเหลือนำข้าราช
การชาวภาคกลางที่ถูกเงี๊ยวตามฆ่าไปซ่อนบนเพดานบ้าน
อยู่หลายวันจนปลอดภัยและได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์
เป็น หลวงวิชัยราชา ซึ่งเป็นชื่อของถนนที่ผ่านหน้าบ้าน
ของท่านจนทุกวันนี้นอกจากนี้ท่านยังได้เข้าร่วมกับ
กองกำลังของพระยาสุรศักดิ์มนตรีไปปราบฮ่อด้วย
จนกระทั่งมาถึงยุคเจ้าวงศ์(เจ้าโว้ง) หรือ
นายวงศ์ แสนสิริพันธุ์(๒๔๔๑-๒๕๑๓)อดีตสมาชิก
สภาผู้แทนราษฏรคนแรกของเมืองแพร่ ผู้มีความสนิท
สนมกับรัฐบุรุษปรีดี พนมยงค์ได้ร่วมกันทำสิ่งดีหลาย
อย่าง ที่สำคัญคือเป็นหัวหน้าขบวนการเสรีไทยจังหวัดแพร่
ที่มีบทบาททำให้ไทยเองไม่ต้องตกในฐานะผู้แพ้
สงครามเนื่องจากรัฐบาลในขณะนั้นได้ประกาศ
สงครามกับฝ่ายสัมพันธมิตรและยอมให้ญี่ปุ่นเดินทัพ
ผ่านประเทศไทยได้หลังจากนั้นท่านก็ได้ให้ความ
ช่วยเหลือในการสร้างภาพยนตร์ไทยที่พูดภาษา
อังกฤษเรื่อง"พระเจ้าช้างเผือก"โดยฉากการสู้รบ
บนหลังช้างได้มาถ่ายทำที่บ้านป่าแดงหลังวัดพระธาตุ
ช่อแฮด้วยที่เจ้าวงศ์มีกิจการค้าไม้ใหญ่โตมีช้างสำหรับ
ลากไม้มากมายประกอบกับพื้นที่เมืองแพร่มีป่าไม้สัก
ที่มีคุณภาพดี การจะหาช้างสักสี่ห้าสิบเชือกไม่ใช่เรื่อง
ยาก แต่ท้ายที่สุดบ้านอันเป็นที่พักพิงของเจ้าวงศ์ต้อง
ถูกโอนไปแก่บุคคลอื่นเนื่องจากการค้างชำระภาษี
คุ้มวิชัยราชาที่ยิ่งใหญ่ในอดีตจึงถูกปล่อยทิ้งร้างอยู่
เป็นเวลากว่าสามสิบปี
จนกระทั่งเมื่อปีพ.ศ.๒๕๓๕ นายวีระ สตาร์ บ้านเดิม
อยู่ย่านสีลม กรุงเทพฯผู้คุ้นเคยกับบ้านในรูปแบบ
ที่คล้ายคลึงกันนี้ประกอบกับเมื่อได้ศึกษาที่มาที่ไป
ในความเกี่ยวพันกับบ้านหลังนจึงมีความคิดที่จะ
บูรณะซากสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวข้องกับอดีตของ
เมืองแพร่นี้ไว้ ถึงปัจจุบันนี้แม้หลายฝ่ายจะเห็นคุณค่า
เห็นความสำคัญของคุ้มวิชัยราชา
ผ่านไป ๑๕ ปีสถานที่แห่งนี้ได้มีการซ่อมแซมปรับปรุง
แต่ก็ไม่แล้วเสร็จหนำซ้ำยังต้องแบกภาระหนี้สิน
พอกพูนเข้าไปอีก สถาบันการเงินได้เข้าทำการยึด
คุ้มวิชัยราชาและถูกประกาศขายทอดตลาด
เป็น ฝัน(ร้าย)ที่เป็นจริงของ
คุณวีระ สตาร์และผู้รักการอนุรักษ์ทุกคน
ล่าสุดชมรมอนุรักษ์สถาปัตยกรรมท้องถิ่นเมืองแพร่ ,ข่ายลูกหลานเมืองแพร่ ได้พูดคุยกับ บางกอกฟอรั่ม
เพื่อติดต่อขอทุนจากต่างประเทศเพื่อให้การช่วยเหลือเบื้องต้น แต่ยังมีอาคารเก่่าในประเทศไทยเราอีก
หลายแห่งตกอยู่ในสภาพไม่ต่างกันนี้ ผมหวังว่าบทความนี้จะช่วยขยายความเรื่องประวัติศาสตร์ที่คนไทย
ไม่ได้เรียน ให้ตระหนักในความเป็นชาติเรามากขึ้น หากท่านสนใจกรุณาไปเยี่ยมชมได้ครับ
ที่นี่ http://www.oknation.net/blog/oldphrae/2008/02/02/entry-1/comment#read
ขอบคุณครับ